Ο αγώνας στην Ανατολική Θράκη

Λησμονημένες στιγμές του ’21

«Ο σερασκέρης καί βεζίρης Χατζή Μεχμέτ Μπαϊράμ πασᾶς, ὅπως ἀναφέρει ὁ ἴδιος πρός τόν ἱεροδίκη Βεροίας, κατευθυνόμενος μέ μεγάλες δυνάμεις ἀπό τή Μικρά Ἀσία στή Νότια Ἑλλάδα, καθυστέρησε ἀρκετές μέρες στά χωριά γύρω ἀπό τόν κόλπο τοῦ Σάρου, γιατί «ἔδει νά ἐπαναφερθοῦν εἰς τήν τάξιν», κατά τήν ἔκφραση τοῦ ἐγγράφου του. Τά χωριά πού ξεσηκώθηκαν, ἀνατολικά τῆς Αἴνου καί κοντά της, φαίνεται πώς ἦταν τῆς ὀρεινῆς περιοχῆς τοῦ Κουροῦ Ντάγ (Ἱεροῦ Ὄρους), ὅπου εἶχαν καταφύγει ἄλλοτε, σύμφωνα μέ τίς σωζόμενες ὡς σήμερα παραδόσεις, κατά τήν τουρκική κατάκτηση, κάτοικοι τοῦ βυζαντινοῦ Πλαγιαρίου. Πολύ πιθανόν εἶναι ὅτι σχηματίστηκαν ἐπάνω στό Κουρού Ντάγ μικρές ὁμάδες ἀνταρτῶν, ὅπως θά συνέβηκε καί στά βουνά τῆς Στράντζας, ἄν δώσουμε πίστη στή σωζόμενη ὡς τίς ἀρχές τοῦ αἰῶνα μας ἀληθοφανῆ παράδοση (μέ τελευταῖο φορέα τόν βυζαντινολόγο Βασ. Μυστακίδη). Ἀσφαλῶς πίστεψαν πώς εἶχε ἔλθει ἡ ὥρα νά ξανακερδίσουν τή χαμένη τους ἐλευθερία. Τήν ἀνταρσία αὐτή, πού τή μνημονεύει καί ὁ Τοῦρκος ἱστορικός Ἀχμέτ Δζεβδέτ πασᾶς, τή μαρτυροῦν καί οἱ σωζόμενες παραδόσεις, ὅτι ξεσηκώθηκαν τά χωριά Πλαγιάρι, Ἐξαμίλι, Νεοχώρι, Μεγαρίσι, Καρατσαλή, Καρατζά Χαλίλ, Σαζλή Ντερέ, Ἀλτίν Τάς κ.λ. καί ὅτι ἐνισχύθηκαν ἀπό Ἕλληνες τῆς Κεσσάνης, τῶν Μαλγάρων καί τῆς Χαριουπόλεως. Τά ἐρείπια μερικῶν χωριῶν, τῆς Ἀφροδισιάδας, Μεγαρισιοῦ καί ἄλλων, μιλοῦσαν εὔγλωττα γιά τήν τύχη τους. Τίς σκηνές πού διαδραματίσθηκαν στά χωριά αὐτά, τά ἀραδιασμένα σάν χάντρες στίς γελαστές ἀκρογιαλιές τοῦ Σάρου, εὔκολα μποροῦμε νά τίς φανταστοῦμε ἔχοντας ὑπ’ ὄψη μας ἄλλα παρόμοια τραγικά ἐπεισόδια…»

Ἀπόστολος Βακαλόπουλος

Ἡ Μεγάλη Ἐλληνική Ἐπανάσταση, τόμ. Ε΄, σ. 516-517