«Πρὸς ἀκριβὴ κατάληψιν τῶν συμβάντων, ὅσα διηγῆται ἡ ἱστορία, δὲν ἐξαρκεῖ μόνον νὰ ἔχωμεν γενικὴν περίληψιν τῶν ἐπαρχιῶν, πολιτειῶν καὶ τόπων, καθ’οὕς συνέβησαν τὰ ἱστορούμενα, ἀλλὰ πρέπει νὰ μάθωμεν καὶ τὴν θέσιν αὐτῶν καὶ μορφὴν κατὰ τε τοὺς παλαιοὺς καὶ νεωτέρους χρόνους, καὶ πρὸ πάντων νὰ ἐξεύρωμεν τὰς παλαιὰς καὶ νεωτέρας σημασίας ἑνὸς καὶ τοῦ αὐτοῦ τόπου», έγραφε στην Σύντομο ἔκθεσι τῆς ἱστορίας τῆς Ἑλλάδος καὶ τῶν Ἑλληνικῶν ἀποικιῶν ο Τυρνοβίτης λόγιος Δημήτριος Αλεξανδρίδης, στα 1807.

Οι χάρτες, ως απαραίτητο συμπλήρωμα της Ιστορίας και της Γεωγραφίας συνοδεύουν εξ’ αρχής το εκδοτικό έργο των Ελλήνων λογίων, που παλεύουν για την αναγέννηση των ελληνικών γραμμάτων στα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Τον πρώτο χάρτη συνέταξε ο Κερκυραίος Νικόλαος Σοφιανός στα 1540. Είναι χαρακτηριστικό ότι προκειμένου να αντιμετωπίσει τη γενικευμένη αμάθεια των συμπατριωτών του, μετά την τουρκική κατάκτηση, το εκδοτικό έργο του Σοφιανού περιελάμβανε τρία σκέλη: μία γραμματική της καθομιλουμένης τότε ελληνικής γλώσσας, το «Περί παίδων αγωγής» του Πλουτάρχου και τον χάρτη της Ελλάδας.

Έκτοτε ακολούθησαν και άλλοι πολλοί χάρτες, από τους πρώτους πορτολάνους που συνέταξε ο πολυταξιδεμένος Ζακυνθινός Νικόλαος Κεφαλάς μέχρι την πιο γνωστή ασφαλώς περίπτωση, τη μεγάλη Χάρτα του Ρήγα Βελεστινλή: ένα απαραίτητο συμπλήρωμα στο εκδοτικό έργο του Ρήγα, που αποτύπωνε ταυτόχρονα το ιστορικό παρελθόν αλλά και το μέλλον που επεξεργαζόταν για τη νέα Πολιτεία ο μεγάλος αυτός επαναστάτης.

Σήμερα, η ανάγκη για ακριβείς και ποιοτικούς ιστορικούς χάρτες είναι ίσως μεγαλύτερη από ποτέ. Η Ιστορία και η Γεωγραφία αντιμετωπίζοντα με αυξημένο ενδιαφέρον. O ρόλος τους είναι σημαντικός: Η Γεωγραφία παίρνει το άτομο και το τοποθετεί στον χώρο, ενώ, ταυτόχρονα, η Ιστορία το τοποθετεί στον χρόνο. Μαζί οι δυό αυτές επιστήμες υποδεικνύουν τη μετοχή σε μία κοινή ζωή και μία κοινή πορεία. Συγκροτούν, με λίγα λόγια, ταυτότητα.

Οι ιστορικοί χάρτες που φιλοδοξούμε να εκδώσουμε, λοιπόν, ευελπιστούμε ότι θα βοηθήσουν τους αναγνώστες μας στην πληρέστερη κατανόηση της ελληνικής Ιστορίας και Γεωγραφίας, προσθέτοντας παράλληλα ένα μικρό λιθαράκι στην συλλογική μας αυτογνωσία.

Νικόλας Δημητριάδης

«Ιστορικοί χάρτες Πάνορμος»